به طور کلی هر ساختمانی پس از گذشت مدت زمان خاصی نشست می‌کند. اما جلوگیری از بروز خسارت شدید ناشی از نشست ساختمان یکی از مسائل بسیار ضروری برای ایمنی جان ساکنین آن ساختمان است. شاید از خودتان بپرسید که آیا نشست سازه خطرناک است؟ چطور نشست یک سازه را تشخیص دهیم؟ در این مطلب از فولاد رامیار صنعت، به بررسی نشانه های نشست ساختمان، راه‌های جلوگیری از بروز خسارت و راهکار‌های برطرف کردن آن به صورت کامل اشاره خواهیم کرد.
منظور از نشست ساختمان چیست؟
نشست ساختمان پدیده‌ای است که در اثر گذر زمان و به دلایل مختلفی برای یک سازه رخ می‌دهد. از نشانه های نشست ساختمان می‌توان به پایین رفتن و تغییر شکل پی آن اشاره کرد. به طور کلی هر سازه‌ای وزن نسبتاً بالایی دارد که به خاک فشار وارد می‌کند. حال اگر خاک آن منطقه از مقاومت کافی برخوردار نباشد، دچار تغییر حجم شده و در نهایت شکست می‌کند.
آیا نشست ساختمان خطرناک است؟
بله؛ همانطور که گفتیم هر سازه‌ای تحت تأثیر عوامل مختلف نشست می‌کند اما میزان این نشست و تغییر شکل خاک اهمیت بالایی دارد. در بسیاری از مواقع نشست خاک می‌تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد که جان ساکنین آن سازه را به خطر می اندازد.
عوامل ایجاد نشست در ساختمان
در فرایند نشست سازه، سازه به تدریج پایین رفته و حجم و شکل خاک تغییر شکل می‌دهد. عوامل مختلفی سبب بروز نشست در ساختمان می‌شود که در جدول زیر می‌تواند این عوامل را مشاهده کنید:
انواع نشست سازه که باید بدانید! همانطور که گفتیم نشست سازه پس از مدتی برای هر سازه طبیعی است؛ اما میزان این نشست اهمیت بالایی دارد. چرا که برخی از نشست‌ها می‌تواند آسیب زیادی به سازه و ساکنین آنجا وارد کند. نوع خاک پی ساختمان که درشت دانه یا ریز دانه باشد، در نوع نشست ساختمان تأثیر‌گذار است.
| دسته | عوامل | توضیحات |
| عوامل مرتبط با خاک | نوع خاک (رسی، آبرفتی، آلی) | خاک های رسی، آبرفتی و آلی بیشتر مستعد نشست هستند |
| تغییرات رطوبت خاک | افزایش یا کاهش رطوبت خاک می تواند باعث تغییر حجم آن و در نتیجه نشست ساختمان شود | |
| وجود لایه های نرم در زیر ساختمان | وجود لایه های نرم و ضعیف در زیر پی ساختمان می تواند باعث نشست غیر یکنواخت شود | |
| تغییرات سطح آب زیرزمینی | کاهش سطح آب زیرزمینی می تواند باعث نشست خاک و در نتیجه نشست ساختمان شود | |
| بارگذاری بیش از حد (اضافه کردن طبقات جدید، تغییر کاربری) | اضافه کردن طبقات جدید یا تغییر کاربری ساختمان می تواند باعث افزایش بار وارده بر خاک و در نتیجه نشست شود | |
| عوامل مرتبط با ساختمان | طراحی نادرست فونداسیون | ابعاد و عمق نامناسب فونداسیون، عدم استفاده از آرماتوربندی کافی و عدم توجه به نوع خاک در طراحی فونداسیون می تواند باعث نشست شود |
| اجرای نادرست فونداسیون | اجرای نادرست بتن ریزی، عدم تراکم کافی خاک زیر پی و عدم رعایت ترتیب ساخت می توانند باعث نشست شوند | |
| نقص در سیستم زهکشی | عدم وجود سیستم زهکشی مناسب یا مسدود شدن سیستم زهکشی می تواند باعث تجمع آب در اطراف ساختمان و افزایش رطوبت خاک شود | |
| عوامل خارجی | زلزله و لرزش های زمین | زلزله و لرزش های زمین می توانند باعث نشست خاک و ساختمان شوند |
| تغییرات دمایی شدید | تغییرات شدید دمایی می تواند باعث انبساط و انقباض مصالح ساختمانی و در نتیجه ایجاد تنش و نشست شود | |
| نشت آب از لوله ها و مخازن | نشت آب از لوله ها و مخازن می تواند باعث نرم شدن خاک اطراف و نشست ساختمان شود | |
| فعالیت های ساختمانی در مجاورت ساختمان | حفاری، گودبرداری و ساخت و ساز در مجاورت ساختمان می تواند باعث تغییر در توزیع تنش های خاک و نشست ساختمان شود. | |
| عوامل گیاهی | ریشه درختان | ریشه درختان در جستجوی آب می توانند به لوله ها و فونداسیون نفوذ کنند و باعث نشست شوند |
نشست سازه را می‌توان با توجه به عوامل مختلفی دسته‌بندی کرد که در ادامه به صورت کامل آن‌ها را معرفی خواهیم کرد:
نشست ساختمان با توجه به نیروی‌های مختلف
اولین عامل مؤثر بر نشست سازه، نیروی وارده به آن است. با توجه به این عامل، نشست ساختمان به دو دسته نشست آنی یا الاستیک و تحکیمی دسته‌بندی می‌شود.
نشست آنی یا الاستیک:
نشست آنی اغلب در زمان احداث ساختمان و به صورت ناگهانی رخ می‌دهد. این نشست ناگهانی خسارت بسیار زیادی را به سازه وارد می‌کند. طراحی نادرست پی ساختمان و عوامل دیگر می‌تواند سبب بروز این نوع نشست در ساختمان شود.
نشست تحکیمی:
نشست تحکیمی در اثر گذشت زمان رخ می‌دهد. این نوع نشست در دو مرحله رخ می‌دهد؛ در مرحله اول آب و هوا از منافذ خاک بیرون‌زده و در مرحله دوم خزش خاک رخ می‌دهد. در این مرحله خاک زیر سازه حالت خمیری به خود گرفته و ساختمان نشست می‌کند.
نشست سازه در اثر خرابی
یکی دیگر از انواع نشست در ساختمان، نشست بر اساس خرابی است. بر این اساس نشست در سازه به دو دسته یکنواخت و غیر یکنواخت یا نامتجانس تقسیم می‌شود.
نشست یکنواخت سازه:
اگر نشست کف خانه تراز با پی انجام شود، به آن نشست یکنواخت می‌گویند. نشست یکنواخت تغییری در توزیع تنش ایجاد نمی‌کند و در نتیجه خطر چندانی ندارد. اما ممکن است روی سلامت تأسیسات، لوله کشی گاز و فاضلاب تأثیر زیادی داشته باشد. حتی در بسیاری از مواقع ممکن است لوله کشی‌ها دچار آسیب و شکستگی شوند.
نشست غیر یکنواخت:
همانطور که از نام این نشست مشخص است، برخلاف نشست یکنواخت، میزان تغییر سازه و توزیع تنش‌ها یکسان نبوده و در بخشی از سازه بیشتر است. از آنجایی که در این نشست تعادل سازه از بین می‌رود، خسارت جدی می‌تواند به ساختمان وارد کند. در نتیجه در صورت مشاهده این نشانه حتماً آن را جدی بگیرید.
علائم نشست ساختمان که باید بدانید!
می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است! شما می‌توانید با دانستن یک سری نشانه و علائم نشست سازه، از بروز حوادث جدی جلوگیری کنید. در ادامه مهمترین علائم نشست ساختمان را خواهیم گفت:
فاصله بین دیوار و کف ساختمان
اگر پس از مدتی بین دیوار و کف ساختمان فاصله‌ای ایجاد شود، باید هرچه زودتر شرایط ساختمان را بررسی کنید. ایجاد فاصله بین دیوار و کف ساختمان یکی از اصلی‌ترین و مهمترین نشانه های نشست ساختمان است.
ترک دیوار در اثر کوبیدن میخ
یکی دیگر از نشانه‌های نشست سازه، ترک‌های ایجاد شده در اطراف میخ روی دیوار است. البته این ترک‌ها در اثر انبساط گچ دیوار یا حتی تغییر فصل نیز رخ می‌دهد. اما برای اطمینان بیشتر حتماً دلیل این نشانه را بررسی کنید.
برآمدگی یا شکم آوردن کف سازه
شکم درآوردن یا برآمدگی کف ساختمان یکی دیگر از نشانه‌های نشست سازه است. این مشکل اغلب در کنار ستون‌های تکیه گاه یک سازه رخ می‌دهد که هرچه زودتر باید آن را بررسی کرده و رسیدگی کنید.
ترک روی دیوار زیرزمین و راه پله‌های منتهی به آن
ترک‌های افقی یا عمودی روی دیوار زیرزمین یا راه پله‌های منتهی به آن یکی دیگر از نشانه‌های اصلی نشست سازه است. این ترک‌ها اغلب در اثر نفوذ آب به سازه ایجاد شده و می‌تواند ساختار ساختمان را جابجا کند.
ترک دیوار آجری یا بلوکی
ترک روی دیوار آجری یا بلوکی نیز می‌تواند علائم نشست ساختمان باشد. این ترک‌ها اغلب در گوشه دیوار یا پنجره ایجاد شده و به مرور به سمت مرکز دیوار حرکت می‌کند. ترک‌های عمودی روی دیوار نشان دهنده حرکت خاک فونداسیون بوده و ترک‌های افقی نشان دهنده فشار وارد شده به خاک است. خاک ناپایدار مثل خاک کشاورزی یا مرطوب می‌تواند دلایل بروز این ترک‌ها روی دیوار باشد.
تاب برداشتن و افتادگی درب و پنجره‌های ساختمان
تاب برداشتن درب و پنجره یکی دیگر از اصلی‌ترین عوامل نشست سازه است. در صورت مشاهده چنین نشانه‌ای حتماً آن را جدی بگیرید.
چرا نشست یک ساختمان خطرناک است؟
نشست سازه با توجه شدت نشست می‌تواند خطرساز باشد. اما به طورکلی در اغلب موارد عدم رسیدگی به این موضوع می‌تواند خطرات جبران ناپذیری را داشته باشد. در ادامه به این سؤال پاسخ داده‌ایم که چرا نشست یک ساختمان خطرناک است؟
تخریب کل ساختمان یا بخشی از آن
یکی از دلایل خطرناک بودن نشست یک سازه، تخریب کل سازه یا بخشی از آن است. ترک‌های شدید و عمیق روی دیوار، سقف یا کف سازه است. این اتفاق نه تنها از نظر مالی بلکه سلامت جان ساکنین آن سازه را نیز به خطر می اندازد.
کاهش ارزش ساختمان
نشست سازه و ترک‌های روی دیوار، سقف یا کف آن نیز احتمال ریزش آوار را افزایش داده و امنیت ساختمان را به خطر می اندازد. همین مسأله سبب کاهش ارزش ساختمان می‌شود.
به خطر افتادن جان ساکنین
از دیگر خطرات نشست سازه می‌توان به خطر افتادن جان ساکنین آنجا اشاره کرد. همانطور که می‌دانید نشست سازه احتمال آوار شدن سازه را افزایش می‌دهد و این مسأله خطرات جبران ناپذیری خواهد داشت.
حد مجاز نشست ساختمان
همانطور که گفتیم نشست ساختمان پس از مدتی یک امر طبیعی خواهد بود. اما این رخداد با توجه به شدت آن و میزان پیشروی، در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد. برخی از نشست‌ها خطرات جبران ناپذیری خواهد داشت. از طرفی میزان نشست یک سازه به عواملی همچون نوع ساختمان، جنس خاک و فونداسیون آن بستگی دارد. اگر میزان نشست سازه به حدی باشد که سازه تخریب شده، تغییر شکل بدهد یا ستون‌ها کج شود، باید هرچه سریعتر برای تخلیه ساختمان اقدام کنید.
روش‌های جلوگیری از نشست ساختمان
نشست سازه در اثر گذر زمان برای هر سازه‌ای رخ می‌دهد. اما شما می‌توانید با رعایت نکات ساده، از بروز چنین حادثه‌ای جلوگیری کنید. از روش‌های جلوگیری از نشست سازه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سبک‌سازی ساختمان با استفاده از مصالح ساختمانی پیش ساخته مثل یونولیت ( مشاهده جدول مصالح مورد نیاز ساختمان)؛
- افزایش تعداد ستون‌های سازه و استفاده از تیرآهن باکیفیت و مقاوم در آن؛
- مقاوم‌سازی پی ساختمان در برابر افزایش وزن سازه؛
- قرار دادن دستک و پایه زیر فونداسیون؛
آیا امکان تعمیر ساختمان پس از نشست آن وجود دارد؟
همانطور که گفتیم برخی از نشست‌های ساختمان اگر به موقع شناسایی شوند، قابل تعمیر بوده و می‌توان از پیشروی آن‌ها جلوگیری کرد. در نتیجه امکان ترمیم و تعمیر برخی از نشست‌های سازه به سادگی امکانپذیر است. در ادامه برخی از راه‌های مقاوم‌سازی ساختمان برای جلوگیری از پیشروی نشست سازه را خواهیم گفت:
- تزریق مواد پرکننده مثل سیمان، رزین، پلی یورتان و … زیر پی ساختمان برای افزایش مقاومت خاک؛
- استفاده از جک‌های هیدرولیکی برای بالا بردن ساختمان و تثبیت موقعیت مکانی جدید آن؛
- تقویت فونداسیون ساختمان با افزودن بتن یا آرماتور؛
- استفاده از شمع‌های فلزی یا بتنی در زیر پی سازه؛
- کاهش بار وارده به سازه با تغییر کاربری آن؛
در پایان
در این مطلب به بررسی علائم نشست ساختمان، انواع آن و راه‌های جلوگیری از بروز این حادثه پرداختیم. همانطور که گفتیم نشست در ساختمان پس از گذشت مدت زمانی رخ می‌دهد اما شدت و نوع آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین دلیل توصیه می‌کنیم پیش از بروز این حادثه، به کمک رعایت یکسری نکات ساده از آن جلوگیری کنید. استفاده از مصالح ساختمانی باکیفیت، طراحی اصولی و پی‌ریزی صحیح سازه و … می‌تواند نقش اساسی در جلوگیری از نشست ساختمان داشته باشد. اگر در زمینه خرید انواع آهن آلات ساختمانی نظیر میلگرد، تیرآهن، نبشی و ناودانی نیاز به مشاوره دارید، با شماره ۰۳۱۵۵۰۵۷ تماس بگیرید.
سؤالات متداول
نشست ساختمان چیست؟
فرونشست سازه، تغییر شکل سازه یا پایین آمدن بخشی از ساختمان را نشست سازه می‌گویند.
دلایل اصلی فرونشست سازه چیست؟
عواملی نظیر زمین لرزه، حرارت بالا، حفاری نادرست، بار اضافه، استفاده از مصالح ساختمانی بی‌کیفیت و … سبب نشست سازه خواهند شد.
خطرات ناشی از نشست ساختمان چیست؟
- به خطر افتادن جان ساکنین ساختمان؛
- تخریب تمام یا بخشی از سازه؛
- کاهش ارزش ملک؛
